MARIA SKŁODOWSKA – CURIE (1867 – 1934)
Maria Skłodowska – Curie urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie. Była ostatnim dzieckiem w rodzinie (z pięciorga dzieci).
Jej rodzice wywodzili się z drobnej szlachty. Matka Marii – Bronisława Skłodowska (z domu Boguska) uczyła języka polskiego w szkole dla dziewcząt. Ojciec – Władysław Skłodowski prowadził szkołę dla chłopców (fizyk i matematyk; znał łacinę, rosyjski, niemiecki, angielski i francuski). W sobotnie wieczory ojciec odczytywał arcydzieła poezji i prozy polskiej, sam też pisał wiersze. Wieczory sprawiały dzieciom wielką przyjemność, a zarazem wzbudzały w nich uczucia patriotyczne. Warszawa była wówczas pod zaborem rosyjskim. Gdy Maria miała 9 lat zmarła jej mama.
W wieku 10 lat Maria rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt. Kształciła się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, które ukończyła w 1883 r. ze złotym medalem. Następnie wstąpiła na Uniwersytet Latający. Została guwernantką najpierw w prawniczej rodzinie z Krakowa, a później u ziemiańskiej rodziny Żorawskich w Szczukach. Wróciła do Warszawy i zaczęła uzupełniać swoją wiedzę z chemii i fizyki w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu.
W 1891 roku Maria Skłodowska wyjechała z Królestwa Polskiego do Paryża, by podjąć studia na Sorbonie. Po ukończeniu studiów wyszła za mąż za skromnego naukowca – Pierre’a Curie. Mieli dwie córki: Irenę i Ewę, która napisała biografię matki. Małżonkowie Curie opracowali metodę wskaźników promieniotwórczych pierwiastków chemicznych.
Nagrodę Nobla przyznano Marii dwukrotnie. Pierwszy raz otrzymała ją w 1903 roku wraz z mężem Piotrem Curie oraz francuskim fizykiem, Henri Becquerelem za badania nad promieniotwórczością. Drugi raz przyznano jej Nagrodę Nobla w roku 1911 za odkrycie dwóch pierwiastków: polonu i radu. Maria nazwała jeden z pierwiastków – polon na cześć Polski (od łac. słowa Polonia).
19 kwietnia 1906 r. Pierre Curie – mąż Marii zginął potrącony przez konny wóz ciężarowy. W maju 1906 r. Maria objęła po mężu katedrę fizyki. Pierwszy wykład prowadziła 5 listopada 1906 r. Została w ten sposób pierwszą kobietą profesorem na paryskiej Sorbonie. Po śmierci męża oddała się całkowicie pracy. Wspólnie z grupą przyjaciół stworzyła szkołę opartą na nowatorskich formach pracy. Dzieci uczyły się w laboratoriach, muzeach i teatrach.
Brała czynny udział w konferencjach, spotkaniach międzynarodowych, m. in. w konferencji Solvaya (koncentrującej się na kluczowych problemach w dziedzinie fizyki i chemii).
Dom Marii był zawsze otwarty dla rodaków przebywających w Paryżu na emigracji. W czasie pierwszej wojny światowej razem z córką Ireną jeździła furgonetkami nazywanymi „małymi Curie” na pola bitew i wykonywała prześwietlenia rentgenowskie (RTG) rannym żołnierzom.
Maria Skłodowska – Curie przyjaźniła się z wieloma sławnymi Polakami. Należał do nich podziwiany na całym świecie pianista Ignacy Paderewski (zamiłowanie do muzyki wyniosła z domu rodzinnego). Maria przyjaźniła się również z dwoma prezydentami Polski: Ignacym Mościckim i Stanisławem Wojciechowskim. Kiedy była już sławną noblistką, odwiedziła ją delegacja Warszawskiego Towarzystwa Naukowego z pisarzem Henrykiem Sienkiewiczem na czele. Przyjaźń łączyła ją również z Einsteinem. Albert Einstein mówił o Marii: „Pani Curie jest – ze wszystkich ludzi na świecie – jedynym nie zepsutym przez sławę człowiekiem”.
W 1911 r. zgłosiła swoją kandydaturę do Francuskiej Akademii Nauk. Niestety był to czas, kiedy dyskryminowano kobiety i cudzoziemców, więc odrzucono jej kandydaturę.
Maria Skłodowska – Curie była trzykrotną laureatką Akademii Nauk w Paryżu, posiadała doktoraty honorowe uniwersytetów m. in. w Edynburgu, Genewie, Manchesterze. Była członkiem Akademii Nauk w Petersburgu, Bolonii, Pradze, członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie.
W maju 1921 r. dzięki amerykańskiej dziennikarce Marii Meloney, noblistka wraz z córkami wyruszyła w podróż do Stanów Zjednoczonych, gdzie dzięki zbiórce pieniędzy wśród Polonii amerykańskiej i ludzi bogatych otrzymała pieniądze na zakup grama radu do Instytutu Radowego, który powstawał w Paryżu. Oprócz grama radu Maria dostała dodatkową gotówkę na wyposażenie laboratorium. Kluczyk do szkatułki z cennym radem wręczył uczonej prezydent USA Warren Harding. Instytut Radowy działa do dziś. Pracują w nim najzdolniejsi uczeni i lekarze z całego świata.
Maria Skłodowska – Curie jest jedyną kobietą, która Nagrodę Nobla otrzymała dwukrotnie, a także jedyną wśród wszystkich uczonych w historii uhonorowaną w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych (fizyka i chemia). To jedyna osoba na świecie, która otrzymała Nagrodę Nobla z chemii, chociaż jej nie studiowała. Również jako jedyna z pierwszych w historii kobiet zdała egzaminy wstępne na wydział fizyki i matematyki Sorbony, a później była pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie. Odkrycia Marii zostały wykorzystane między innymi w leczeniu chorych na raka (radioterapia).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Maria Skłodowska – Curie rozpoczęła starania o otwarcie w kraju Instytutu Radowego. Instytut Chemii został otwarty 29 maja 1932 r. w Warszawie przy ulicy Wawelskiej. Uczona przekazała Instytutowi pierwszy gram radu oraz zasadziła trzy pamiątkowe drzewa.
Polska uczona zmarła 4 lipca 1934 r. w wieku 67 lat. Została pochowana w Panteonie w Paryżu. To jedyna cudzoziemka, która została w ten sposób uhonorowana za zasługi. Zyskała uznanie i szacunek na całym świecie.
Bibliografia
- Ewa Curie, Biografia. Maria Curie, Warszawa
- Julita Grodek, Mania dziewczyna inna niż wszystkie, Warszawa 2017.
- Maria Skłodowska – Curie, Autobiografia i Piotr Curie, Warszawa 2017.